Kadıköy jest jedną z najpopularniejszych dzielnic w Stambule. To tutaj wieczorami ściągają ludzi ze wszystkich stron, by rozluźnić się po pracy, spotkać z przyjaciółmi czy pobuszować po sklepach. Zostawmy jednak na chwilę współczesne kawiarnie, bary, kina i galerie sztuki, by poznać tę dzielnicę trochę z innej strony.
Spis treści:
Gdzie leży Kadıköy?
Kadıköy leży po azjatyckiej stronie Stambułu. Dostać się można tu praktyczne z każdego zakątka Stambułu: czy to promem, metrem, czy też wszędobylskim dolmuszem. Kiedyś, dzielnica ta należała do pobliskiego Üsküdar i całkiem niedawno, bo dopiero w 1930 roku, zyskała status odrębnego dystryktu.
Historia Kadıköy
Chalcedon
Historia Kadıköy sięga daleko – bardzo daleko w przeszłość. Jest to jedno z pierwszych miejsc gdzie osiedlali się w tej okolicy ludzie: pierwsze znaleziska sięgają 5000 lat p.n.e. Jakieś konkretne informacje jednak, możemy zebrać dopiero z czasów o wiele późniejszych, greckich, kiedy to w 685 roku p.n.e., nad rzeką Chalcis – miedzianą, założono kolonię Chalcedon. Posiadała ona wielkie świątynie, pałace, port i hipodromy. Chalcedon bił nawet własne monety – można je obejrzeć w stambulskim muzeum archeologicznym. I choć z kolonii tej nie pozostał żadne ślad, a rzeka zmieniła nazwę na strumień żab – Kurbağalıdere, to jednak warto o tym osiedlu wspomnieć dlatego, że jest to najstarszy ślad Stambułu. Byzantium po europejskiej stronie Bosforu założono lata później.
Chalcedon nazywano często stolicą niewidomych, bo zgodnie z proroctwem z Delft, wielka stolica miała zostać zbudowana naprzeciwko miasta ślepców. Może i Biznatyjczycy trochę naśmiewali się w ten sposób z mieszkańców Chalcedonu, którzy musieli być ślepi, by nie wybrać na osiedlenie się o wiele łatwiejszego w obronie miejsca: Złotego Rogu? Pewnie mieli rację, bo siła Bizancjum z upływem czasu rosła, a sława Chalcedonu malała, aż w końcu XIV wieku Chalcedon dostał się całkowicie pod panowanie tureckiego władcy Orhana Gaziego.
Sobór Chalcedoński
To właśnie tutaj, w 451 roku odbył się sobór Chalcedoński – czwarty sobór powszechny biskupów chrześcijańskich – jednym z ostatnich ekumenicznych soborów, którego postanowień nie przyjęły tzw. kościoły orientalne: koptyjski, etiopski, erytrejski, jakobicki, malankarski i ormiański. Doszło w ten sposób do pierwszej schizmy w kościele.
Z soborem tym związana jest Święta Eufemii pochodząca właśnie z Chalcedonu. Istnieje też wiele innych postaci związanych z tą kolonią. To tutaj właśnie, w Chalcedonie, zamieszkał słynny wódz bizantyjski Belizariusz, który zainspirował Donizettiego do stworzenia opery, malarstwo Jacques-Louis Davida i van Dycka. To tutaj mieszkał grecki rzeźbiarz Boetos, twórca rzeźb dziecięcych w metalu i marmurze. Pierwszych lekcji anatomii udzielał w Chalcedonie Herofilus, lekarz i założyciel szkoły lekarskiej, twórca ksiąg o anatomii mózgu i przewodu pokarmowego. W Chalcedonie osiedlili się również greccy filozofowie: Ksenokrates i Trazymach.
Wioska sędziego
I tak dotarliśmy do czasów osmańskich. Nazwę miejscowości zmieniono na Kadıköy, co oznacza wioskę sędziów (kadı). Dlaczego? Otóż pierwszym zarządcą wioski został kadı Hıdır Bey. Osiedlali się tutaj nie tylko Turcy, ale również Grecy, Ormianie, Albańczycy i Żydzi, pozostawiając po sobie wiele kościołów, meczetów i synagog. Niedaleko słynnego dworca Haydarpaşa, znajduje się jeden z najstarszych domów modlitwy w Stambule: synagoga Hemdat Israel zbudowana w 1899 roku. To właśnie tutaj: w Kadıköy znajduje się również najstarszy meczet w Stambule: meczet Kethuda, zbudowany w 1550 roku.
Jakie atrakcje znajdziemy w Kadıköy?
Bahariye Caddesi
Obecnie, najważniejszą ulicą jest Bahariye Caddesi, wokół której kwitnie życie dzielnicy. U jej początku, na tak zwanym Altıyol (sześć dróg), znajduje się słynna rzeźba byka. Rzeźba ta, powstała we Francji, w 1864 roku, a jej autorem był Isidore Bonheur. Byk miał symbolizować siłę i przewagę Francji nad Niemcami. Wojnę francusko-pruską wygrały jednak Niemcy i rzeźba trafiła na dwór niemiecki. W 1917 roku cesarz Wilhelm II podarował rzeźbę Enver Paszy i rozpoczęła się wędrówka rzeźby: najpierw umieszczono ją w pałacu Beylerbeyi, potem przeniesiono do pałacu Yıldız, potem do przeróżnych willi, aż w końcu, w 1987 roku trafiła na swoje obecne miejsce i stała się symbolem Kadıköy.
Opera Süreyya
Przy ulicy Bahariye znajduje się również pierwsza opera po azjatyckiej stronie Stambułu: Süreyya Operasi. Zbudowana została w 1927 roku przez ormiańskiego architekta Kegama Kavafyana na zamówienie Süreyya Paszy. Co ciekawe, nie zbudowano jej prawidłowo, brak było zaplecza dla artystów, tak więc żadne opery nie mogły być tutaj wystawiane i przez wiele lat opera służyła po prostu jako teatr muzyczny, a od 1933 roku jako kino. Dopiero przebudowa w 2007 roku sprawiła, że opery i operetki mogły zagościć na deskach sceny.
Wędrując ulicami Kadıköy
Pomiędzy ulicą Bahariye, w stronę morza, rozciąga się przyciągający wielu turystów labirynt uliczek w których łatwo się zagubić na wiele godzin. Pełno tu małych sklepów, pubów, restauracyjek i sklepów z antykami. Warto też wspomnieć o antykwariatach, tak zwanych sahaflar, których tutaj jest zatrzęsienie. Warto przyjrzeć się również samym domom, bo w Kadıköy można znaleźć perełki z czasów osmańskich a nawet i rzymskich. Może uda się odnaleźć wśród tej plątaniny słynną ze swoich czekolad cukiernię Baylan, działającą nieprzerwanie od 1919 roku i spróbować ich specjału: adisababa? A może odwiedzimy sklep najstarszego tureckiego producenta słodyczy Hacı Bekir? To tutaj znajduje się również słynna wśród turystów z kebabów restauracja Çiya.
Największy targ w Turcji
Idąc w stronę Söğütlu Çeşme Caddesi, tuż obok meczetu Osman Aği z 1612 roku, znajdziemy się na największym targu w Turcji. Sprzedaje się tutaj wszystko: od świeżych warzyw i owoców, poprzez oliwę aż do mydeł. Można tutaj też znaleźć małą rzeźbę krokodyla tuż przy wejściu do ortodoksyjnego kościoła św. Eufemii z 1830 roku. Postawiono ją ku uczczeniu historii z pism Strabona, który wspominał, że mieszkańcy Chalcedonu karmią krokodyle w płynącym przez wioskę strumieniu. Niedaleko znajduje się również ormiański kościół Chrystusa Króla. Obecny budynek wzniesiono w XIX wieku.
Muzeum zabawek
Warto również wspomnieć o ciekawym muzeum, które niedawno, bo dopiero w 2005 otworzyło swoje podwoje: muzeum zabawek. Znajduje się ono w sąsiadującym z Kadıköy dystrykcie Göztepe i posiada ponad cztery tysiące eksponatów ze wszystkich stron świata. Najstarsze eksponaty liczą sobie niemal dwieście lat.
Dworzec Haydarpaşa po azjatyckiej stronie Stambułu
Nie możemy opowiadać o Kadıköy nie wspominając o dworcu Haydarpaşa, do 2012 roku obok Sirkeci, jednym z dwóch głównych dworców Stambułu. Był on bohaterem wielu tureckich filmów kina Yeşilçam. Zbudowany w 1888 roku blisko portu tak, by łatwo było przetransportować ładunki na statki, od 1890 roku zaczął obsługiwać również ruch pasażerski. Wkrótce stała się też ważnym punktem na trakcie kolei Berlin-Bagdad, niemieckiego projektu mającego łączyć Berlin z Zatoką Perską. Niemieccy architekci Otto Ritter i Helmut Conu zaprojektowali nowy, neoklasycystyczny budynek dworca, który stanął w 1909 roku. W 2012 roku stacja została zamknięta na czas budowy Marmaray, a w 2018 roku na terenie dworca odkryto pozostałości budynków z okresu Chalcedonu oraz cmentarzyska z tego okresu wraz z monetami i biżuterią.
I tak powracamy oto do początku, do greckiego Chalcedonu. Opowieść można zaczynać od nowa, bo historie o Kadıköy tak naprawdę nigdy się nie kończą…
Tekst ten został opublikowany po raz pierwszy w nieistniejącym już czasopiśmie "Lehistan Sokağı".
