Pałac Dolmabahçe. Jeden z najbardziej okazałych pałaców w Stambule. Zbudowany, aby udowodnić Europie, że Imperium Osmańskie dorównuje jej wielkością i przepychem.
Spis treści:
Pałace sułtana w Stambule
W latach 1453-78 siedzibą władzy w Stambule był tzw. Stary Pałac (na miejscu dzisiejszego Uniwersytetu Stambulskiego) , następnie przeniesiono się do Topkapı, które służyło sułtanowi do roku 1839 roku, potem do starego pałacu Çırağan, pałacu Beşiktaş i starego pałacu Berleybei. Od 1856 roku administracja państwowa przeniosła się do Dolmabahçe, a stamtąd, w 1877 roku do pałacu Yıldız, gdzie przebywała do 1922 roku.
Dolmabahçe został zbudowany w latach 1843-1856 przez sułtana Abdülmecida, który wraz z rodziną mieszkał tu aż do 1922 roku, a następnie, po wprowadzeniu kalifatu, był domem dla ostatniego kalifa Abdülmecida Efendi do 1924 roku, gdy zniesiono kalifat. Po ogłoszeniu Republiki, budynku używał Mustafa Kemal Atatürk jako pałacu prezydenckiego. W 1980 roku Dolmabahçe zamieniono na muzeum.
Pałac jest zbudowany w stylu łączącym wpływy wschodu i zachodu. W odróżnieniu od pałacu Topkapı, który stanowi grupę różnych, uzupełniających się nawzajem budynków, Dolmabahçe zbudowano tak, aby część reprezentacyjna, mieszkalna i administracyjna skupione były pod jednym dachem.
Budynek składa się z części oficjalnej (Selamlık), Haremu oraz Muayede (Sali Ceremonii łączącej część oficjalną z częścią prywatną pałacu). Wszystkie one, znajdują się w jednym budynku umieszczonym równolegle do Bosforu. Głównej strukturze towarzyszą pomniejsze budynki i ogrody.
Historia
Władcy panujący w Dolmabahçe
- Abdulmecid aż do swojej śmierci w 1861.
- Abdülaziz od 1861 do 1876 roku do zdetronizowania.
- Murad V w 1876 roku. Również zdetronizowany.
- Abdülhamid II od 1876 do 1909 roku z tym, że w samym pałacu panował zaledwie siedem miesięcy, następnie przeniósł się do Pałacu Yıldız, a Dolmabahçe służyło tylko w celach ceremonialnych.
- Mehmed V Reşad (1909-1918) zamieszkał ponownie w pałacu. W tym też czasie architekt Vedat Tek odremontował pałac.
- Przez krótki okres mieszkał w pałacu Mehmed VI (1918-1922), a następnie przeniósł się do Pałacu Yıldız. Gdy opuszczał kraj, uczynił to z nadbrzeża pałacu Dolmabahçe.
- Kalif Abdülmecid Efendi wprowadził się do pałacu 18 listopada 1922 roku i mieszkał tutaj aż do 1924 roku. 3 marca 1924 roku zniesiono kalifat i Abdülmecid Efendi został zmuszony do opuszczenia kraju wraz z rodziną.
- 1924 roku zostało wydane przez Atatürka prawo nr 431 na mocy którego, cała własność dynastii osmańskiej została przekazana ludowi.
Przeszłość ziem, na których powstał pałac Dolmabahçe
W czasach starożytnych tereny Dolmabahçe nazywano Jasonion, ponieważ zgodnie z antycznymi źródłami, to tutaj zakotwiczył statek Argo z Jasonem i Argonautami.
Wiemy, że w czasach bizantyjskich znajdował się tu pałac i hipodrom. Po 1450 roku zbudowano meczet i fontanny publiczne. Na okolicznych wodach kotwiczono statki, organizowano tutaj pożegnalne ceremonie dla odpłwających.
W XV – XVI wieku znajdowała się tutaj posiadłość Cigalaoğlu, używana między innymi przez sułtana Beyazyda II (1481-1512).
Evliya Çelebi (XVII wiek), wspomina o letnim pałacu i o basenie. Panujący w latach 1603-1617 sułtan Ahmed I zbudował w tych okolicach pawilon, natomiast Mehmed IV dodał kolejne nowe budynki: letni nadbrzeżny pałac Beşiktaş z pawilonem chińskim (1678-80), który następnie Ahmed II (1703-30) rozbudował.
W 1719 roku odrestaurowano ogrody królewskie, bramy i wewnętrzne struktury ogrodów Dolmabahçe oraz połączono je z pałacem Beşiktaş i nazwano Imperialnym Pałacem Beşiktaş. W 1748 roku, za panowania Mahmuda I, zbudowano Pawilony Bayıldım. Za Abdülhamida I i Selima III (1774-89) rozbudowano pałac Beşiktaş.
Mahmud II (1808-1839) gruntownie go przebudował w 1809 roku, pod nadzorem architekta Hafiz Mehmed Emin Efendiego.
W roku 1839, z rozkazu sułtana Abdülmecida rozpoczęto wyburzanie pawilonów nadbrzeżnego pałacu Beşiktaş pod budowę nowego pałacu, którego budowę rozpoczęto w latach 1842-43.
Pierwsza powstała część, od której obecnie rozpoczyna się zwiedzanie. Nad wejściem, umieszczono datę 1847 i monogram sułtana. W czerwcu 1856 roku ukończono budowę nowego pałacu i sułtan wraz z rodziną mogli się wprowadzić. Nastąpiło to 7 czerwca 1856 roku.
O pałacu Dolmabahçe
Projekt
Pałac jest połączeniem stylu tureckiego (czyli składa się z komnat przejściowych wewnętrznych, z których dopiero to przechodzi się do komnat właściwy) i europejskiego (trzy sekcje pod jednym dachem, a nie jak w Topkapı osobne budynki).
Dolmabahçe został wybudowany w stylu eklektycznym – połączeniu stylu barokowego, empire i rokoko oraz stylu osmańskiego. Nad budową czuwało kilku architektów. Głównymi byli: Ormianin Karabet Balyan, jego syn Nikoğos i Evanis Kalfa. Słynna kryształowa klatka schodowa jest dziełem Anglika Williama Jamesa Smitha.
Nad konstrukcją pałacu pracowali również architekci: Hadgi Said Aga, Ferhat Aga i Altunizade Ismail Zühtü Paşa.
Główna struktura pałacu składa się z trzech części:
- Selamlık (część oficjalna pałacu)
- Wielkiej Sali Ceremonii oraz
- Haremu (część prywatna)
Wielka Sala Ceremonii łączy Selamlık z Haremem. Budynek jest ustawiony równolegle do Bosforu, jednocześnie, od Haremu pod kątem dziewięćdziesięciu stopni biegnie skrzydło w stronę lądu, w którym umieszczono komnaty służby żeńskiej.
Selamlık ma trzy piętra, włączając w to piwnicę, Harem zaś, wliczając w to strych, obejmuje cztery piętra.
Trochę liczb
- 14,595 m2
- 285 pokoi
- 46 korytarzy
- 43 hole
- 6 balkonów
- 6 łaźni tureckich
- 1427 okien
- 25 bram o różnych funkcjach
Materiały z których powstał Dolmabahçe i ich pochodzenie
Pałac został ustawiony na dębowych palach, na których umieszczono metrową podmurówkę z cegieł. Sam budynek wykonano z kamienia (mury zewnętrzne) i cegieł (mury wewnętrzne). Dachy są wykonane z drewna pokrytego ołowiem, poza kryształową klatką schodową i łaźniami sułtana gdzie dach jest ze szkła. Podłogi są drewniane.
Kamień pozyskiwano z Haznedar i Sariyer (Stambuł), Karamürsel (Kocaeli), Marsylii i Triestu.
Marmur wykorzystany przy budowie pochodzi z wyspy Marmara.
Główne gatunki drewna to sosna i dąb, natomiast do specjalnych wykończeń wykorzystano drzewa hinduskie i afrykańskie gatunki drzew.
W oknach użyto specjalnego szkła o fioletowym odcieniu, co miało chronić meble i obicia przed promieniami słońca.
Kasetony na sufitach wykonano głównie ze stiuku, czasem wspierając się drewnem, tkaninami, ołowiem czy lustrami. Wykończono je złotem.
Drzwi w pałacu są mahoniowe i z drewna orzechowego.
Parkiety o geometrycznych i kwiatowych kompozycjach wykonano z orzechu, balsamu i lipy.
Wnętrza pałacu:
Obicia mebli i zasłony utkano z jedwabiu ze srebrną nicią i pochodzą one z Hereke, podobnie jak większość dywanów, choć w pałacu można znaleźć również dywany z Manisy, Gördesu, Uşaku, Kayseri, Feshane i Iranu.
Kryształy są europejskiego pochodzenia, głównie angielskie i francuskie. Również klamki do łaźni sułtana wykonano z kryształu, ale tylko one. Pozostałe pozostałe klamki są porcelanowe.
Pałac może poszczycić się dużą kolekcją zegarów, wiele z nich jest ze srebra.
Wazy pochodzą z Serve, Miśni, Chin, Japonii, a także własnej fabryki porcelany Yıldız, założonej w 1890 roku przez Abdülhamida II.
Wiele z mebli zostało zrobionych na specjalne zamówienie dla pałacu. Inne, znajdujące się obecnie w Dolmabahçe, są prezentem z Europy, Chin, Indii, Egiptu. Większość z była wyłącznie dekoracyjna, a do siedzenia używano tradycyjnych poduszek na podłogę.
Obrazy umieszczone w Dolmabahçe
W pałacu zebrano sporą kolekcję obrazów. Sułtan Abdülaziz zatrudniał malarzy z Turcji i Europy, oraz kupował dzieła z zagranicy.
Nadworny malarz Ahmed Ali (zwany również Şeker Ahmed Paszą), wraz z francuskim malarzem Jean-Léon Gérômem, zawarli układ o zbieraniu obrazów z galerii sztuki Goupil z Paryża, która zajmowała się handlem dziełami sztuki. W rezultacie, powstała ogromna kolekcja sztuki. Możemy znaleźć tutaj obrazy Daubigny, Schreyena, Fromentiniego, Gerome.
Na dworze sułtana zawsze znajdował się artysta. W latach 1864-76 takim nadwornym malarzem był Polak – Stanisław Chlebowski, następnie stanowisko przeszło w ręce Francuza Pierre Desire Guillemeta, a potem Rosjanina – Iwana Ajwazowskiego, który bodajże jest jednym z najbardziej znanych malarzy Dolmabahçe i przebywał w pałacu za panowania Abdülmecida Abdülaziza i Abdülhamida II. Potem rezydował tutaj Luigi Acquarone a po jego śmierci – Fausto Zonaro.
Oprócz tego, na dworze rezydowali tureccy malarze wojskowi: kapitan Ali Rıza, porucznik komandor Hasan Behçet, Şeker Ahmet Pasza.
Malował również sam kalif Abdülmecid II. W pałacu znaleźć można także dzieła Osman Hamdi Beya (słynnego jednak głównie z jego dokonań na polu archeologii) i Hikmet Onata, reprezentanta tureckiego impresjonizmu.
Oświetlenie i ogrzewanie
W Dolmabahçe zainstalowano oświetlenie gazowe. Specjalnie do tego celu, na terenie obecnego stadionu Inönü stworzono gazometr. Początkowa zarządzał nim skarbiec, a następnie w 1873 roku przekazano go Francuskiej Kompanii Gazowej. Gazometr obsługiwał również oświetlenia ulic miasta. W późniejszym czasie, lampy gazowe zostały przerobione na elektryczne.
Do ogrzewania początkowo używano kominków, pieców kaflowych, w niektórych holach i pokojach umieszczono koksowniki. W 1910 roku sułtan Reşad zainstalował centralne ogrzewanie.
Wielka sala ceremonii ogrzewana była ciepłym powietrzem z dołu, wychodzącym otworami umieszczonymi w pobliżu kolumn (system podobny do tego w naszym Malborku). Osiągalna temperatura w pomieszczeniu to 18-20 stopni.
Budynek główny pałacu Dolmabahçe
Selamlık
Jest to główna i najważniejsza część pałacu. To tutaj przyjmowano ambasadorów i innych gości i stąd sułtan zarządzał państwem. To właśnie Selamlık miał pokazywać wielkość i splendor Imperium.
Składa się on z trzech holi obejmujących parter i piętro oraz wielu pokoi o różnych nazwach i przeznaczeniu. Wymienię tylko najważniejsze.
- Hol wejściowy – znajduje się zaraz za głównym wejściem do pałacu. Jest symetryczny, w kątach umieszczono mniejsze komnaty i pokoje, służące pałacowym i krajowym emisariuszom, włącznie z wielkim wezyrem. Obecnie mieszczą się tutaj biura. Po prawej stronie holu znajdowały się pokoje pierwszego sekretarza i urzędników przygotowujących pałacową korespondencję. To tutaj przyjmowano najważniejszych gości i to tutaj zaczynały się i kończyły protokolarne wizyty. Warty uwagi jest wiszący kryształowy, sześćdziesięcioramowy żyrandol, wykonany w Wielkiej Brytanii. W kątach umieszczono wazy z Serves i Yıldız. Bocznym korytarzem przechodzi się do kryształowej klatki schodowej. W jednym z przejściowych pokoi umieszczono największe płótno w pałacu – „Surre” Stefano Ussi, namalowane w 1873 roku, a przedstawiające karawanę w Egipcie, powracającą z Mekki, która dostarczyła prezenty sułtana.
- Hol wyjściowy/wejście Selamlik – używano tego wejścia na co dzień. Posiada drzwi po obu stronach: od ulicy, gdzie czekał powóz, lub strony morskiej, do łodzi. Hole ten otwiera się na barokową, kryształową klatkę schodową. Umeblowanie holu stanowią biało lakierowane meble w stylu neoklasycystycznym. W kątach ustawiono kandelabry ozdobione półksiężycami.
- Na parterze znajduje się też mescid
- Kryształowa klatka schodowa – łączy parter z piętrem. Nazwa pochodzi od kryształowych tralek balustrady. Wykonano ją w stylu barokowym. Dach klatki schodowej pokryty jest szkłem. Przed drzwiami do Holu Ambasadorów na pierwszym piętrze, umieszczono kandelabry ze srebra i kości słoniowej z motywami półksiężyca – prezent od gubernatora Hidżazu (prowincja w Arabii) Ahmeda Ratiba paszy dla Abdülhamida II z okazji 25 lecia koronacji.
Na piętrze pałacu Dolmabahçe:
- Hol Ambasadorów (Süfera) – był jedną z najważniejszych sal protokolarnych w pałacu. Przyjmowano tutaj, jak można domyśleć się z nazwy, ambasadorów. Hol zdobi złoty ornamentowany sufit, wielkie kryształowe żyrandole i porcelanowe europejskie kominki. Znajduje się tutaj czterostronny zegar wykonany W Austrii – prezent egipskiego kedywa (wicekróla) Egiptu dla sułtana Abdülhamida II w rocznicę 25 koronacji. Z jednej strony znajduje się zegar, na pozostałych: termometr, barometr i higrometr. To właśnie w holu ambasadorów Atatürk ogłosił w 1928 roku wprowadzenie alfabetu łacińskiego i zniesienie arabskiego.
Do Holu Ambasadorów przylega pokój tłumaczy, poczekalnia dla ambasadorów czekających na przyjęcie u sułtana
Komnata Sakal-ı Şerif – znajduje się poza zwiedzaniem. Jest to pokój od strony lądu otwierający się na kryształową klatkę schodową. Znajdują się tutaj relikwie: włosy z brody Mahometa; ręcznie pisany fragment Koranu; jedwabne materiały z wersami z Koranu, które pokrywały kamień Al-Kaba (świątynia w Mekce, najświętsze miejsce islamu); dzbany do zamzam (woda ze świętej studni w Mekce); manuskrypty zawierające koraniczne wersety.
Hol Zülvecheyn -zapewnia połączenie pomiędzy holami. Była to jednocześnie pracownia sułtana i pokój przyjęć. Używano go również do ceremonii religijnych i w ważne dni: odbywały się tu śluby, bankiety dla obcokrajowców ( za sułtana Reşada). Jedyne miejsce w części administracyjnej, gdzie mogły przebywać kobiety z Haremu.
Biblioteka – – trzy pokoje od strony morza połączone ze sobą, znajdujące się za Holem Zülvecheyn. Została stworzona przez kalifa Abdülmecida Efendi. Znajduje się tu dziesięć tysięcy książek i magazynów (głównie w języku francuskim i osmańskim) zgromadzonych przez niego, gdy mieszkał jako książę w sąsiednim budynku przeznaczonym dla koronowanych książąt. Znajduje się tu również archiwum albumów i fotografii należących do osmańskiej dynastii.
Biały pokój studiów sułtanów i kalifa – tutaj ogłoszono zniesienie kalifatu.
Pokój pomiędzy biblioteką i pokojem studiów – używany przez sułtana Mehmeda Reşada V jako prywatny pokój studiów i modlitwy. Poza zwiedzaniem.
Łaźnia i hamam sułtana – jeden z najbardziej interesujących pokoi w pałacu. Są to trzy pokoje połączone ze sobą: pokój odpoczynku, część ciepła i gorąca. Marmur alabastrowy, którym wyłożono pomieszczenia, pochodzi z Egiptu. W części gorącej znajdują się marmurowe baseny, stal i szkło, natomiast część ciepłą zaprojektowano jako typowy hamam.
Pokój muzyczny – kiedyś znajdował się tu salon, w ostatnich latach Imperium osmańskiego, urządzono salon muzyczny. Znajduje się tutaj pianino z 1911 roku z monografem kalifa Abdülmecida.
Korytarze Haremu
Dostęp do Haremu z części oficjalnej pałacu, wiedzie długim korytarzem zaopatrzonym w metalowe i drewniane drzwi. Łącznie korytarz ma sześć odcinków z dwoma drzwiami. Od strony Selamik pilnował go Musahip (dżentelmen czekający), od Haremu – Hazinedar Kalfa (kobieta nadzorująca harem).
W czasie świąt religijnych matka sułtana i jego żony mogły opuszczać harem i niezauważone obserwować ceremonie w Sali Ceremonii z okien korytarza. Na ścianach znajduje się duża kolekcja obrazów. W pierwszej części – idąc od strony oficjalnej – znajdują się sceny panoramiczne i orientalistyczne, w dalszej, bliżej Haremu – obrazy kobiet.
Harem w Dolmabahçe
Harem jest najbardziej tajemniczą częścią pałacu. Tak naprawdę nie wiemy, jak wyglądało tam życie, stąd stosuje się obecnie oznaczenie pokoi numerami. Od strony morza mieszkał sułtan i królowa matka (Harem-i Hümayun) od strony lądowej żony sułtana (Daire-i Hümayun). W haremie mamy komnaty ułożone wzdłuż dwóch korytarzy i trzy hole wewnętrzne, tak zwane sofy. Każda z komnat składa się z trzech, czterech pokoi. Komnaty były niezależne od siebie i posiadały własne schody z piwnicy na parter, pierwsze piętro i strych. Jednym słowem, stanowiły osobną całość z zapleczem gospodarczym. Mieszkały tu kobiety które urodziły dziecko sułtanowi, księżniczki i córki sułtana. Znajdowały się tutaj również hamamy: sułtana, matki sułtana i podwójny hamam dla reszty kobiet.
Na parterze mieszkała służba, część środkową i górną stanowiły salony, jadalnie i sypialnie. Strych służył jako przechowalnia, gdzie składano na dzień materace, na których sypiała służba, mieszkały tutaj też młode służące.
Głównym dekoratorem Haremu był Charles Sechan, dekorator Opery Paryskiej.
Parter jest wyłączony ze zwiedzania.
Warto zobaczyć w haremie:
- Pokój Czerwony – to tutaj odbywały się oficjalne przyjęcia, stąd jest to najozdobniejszy pokój w haremie. Został zaprojektowany, zgodnie z życzeniem Abdülmecida, przez francuskiego dekoratora Sechana. Nazwa pokoju pochodzi od koloru ścian i obić w kolorze burgundowym ze srebrną nicią. Znajduje się tu jeden z nielicznych bakaratów (szkło uranowe z miejscowości Baccarat we Francji) w pałacu: na metalowej ramie znajdują się czerwone kryształy przyozdobione złotymi liśćmi. Dwa pozostałe bakaraty znajdują się na klatce schodowej kalifów i w Błękitnym Holu. Na uwagę zasługuje również kryształowy kominek.
- Hamam haremu – kłada się z trzech pomieszczeń: ciepłego, gorącego i pokoju odpoczynku. Dominuje tu styl art nouveau, poza pokojem odpoczynku, który ma tradycyjne osmańskie kolory: niebieski, turkusowy, zielony.
- Błękitny Hol – nazwa pochodzi oczywiście od koloru użytego przy dekoracji. Był to ceremonialny hol haremu. Zbierano się tu, by na przykład wymienić pozdrowieniami i życzeniami w czasie Ramazanu. Jest on częścią sułtańskiej części Haremu i wchodzi się do niego z klatki schodowej kalifów (stąd zwiedzanie go odbywa się przy zwiedzaniu Selamlık). Można tu obejrzeć siedemdziesięciodwuramienny pozłacany żyrandol bakaratowy z czerwonych kryształów oraz cztery wielkie kandelabry o wysokości trzech metrów siedemdziesięciu centymetrów z czterdziestoma jednymi żarówkami.
- Jeden z pokoi przylegających do Błękitnego Holu, służył za czasów sułtana Abdülaziza za pokój świętych relikwii, a za czasów republiki służył on za sypialnię adoptowanej córki Atatürka prof. Afet İnan.
- Pokój Różowy – należy do części Haremu zajmowanej przez matkę sułtana. Nazwa pochodzi od koloru tapicerki i zasłon w pokoju. Ta część Haremu nie była jednak często używana przez matki sułtanów, bo po prostu rzadko udawało im się doczekać wstąpienia syna na tron. Najczęściej dołączano więc te apartamenty do apartamentów sułtana. W czasie republiki, część pokojów była zajmowana przez Mustafę Kemala Atatürka, o czym za chwilę.
Wielka Sala Ceremonialna
Znajduje się pomiędzy częścią oficjalną pałacu a Haremem. Jest to największy i najbardziej okazały salon w pałacu. Tu odbywały się oficjalne przyjęcia i spotkania ze sułtanem. Złoty tron umieszczony od strony lądowej, sprowadzono z pałacu Topkapı.
Wysokość holu to trzydzieści sześć metrów, znajduje się tu pięćdziesiąt sześć kolumn, galerie dla muzyków, a w rogach holu znajdują się dodatkowe pokoje. Nie ma tu wiele mebli. Nad całością dominuje wielki, ważący cztery i pół tony żyrandol, wykonany z angielskich kryształów, posiadający sześćset sześćdziesiąt cztery żarówki, zaprojektowany przez Fredericka Rixona w Hancock Rixon&Dant C. z Londynu. Przeogromny dywan pokrywający podłogę pochodzi z Hereke i ma 124 metry kwadratowe, co czyni go drugim co do wielkości dywanem w Turcji.
Od strony Haremu, na ścianie znajduje się obramowany napis stworzony przez kaligrafa Ewin Barina: tekst przemowy Atatürka podczas jego pierwszego przyjazdu do Stambułu jako prezydenta Republiki w 1927.
Mustafa Kemal Atatürk
Atatürk zatrzymywał się w pałacu za każdym razem, gdy odwiedzał Stambuł. Z całego pałacu używał pracowni (pokój nr 69), przylegającej do niej sypialni (pokój nr 71) i łazienki. Wszystkie te pomieszczenia znajdują się w części haremowej która należała wcześniej do sułtana, który przebywał tutaj zimą. Wchodzi się do apartamentów z Błękitnego Holu. Łącznie, pomiędzy 1927 a 1938 Atatürk spędził tutaj cztery lata.
W czasie pobytu w pałacu gościł między innymi: szacha Iranu Riza Pehlevi, króla Iraku Faisal, Jordanu Abdullah, Afganistanu Emanullaha, Anglii Edwarda VIII, Jugosławi Alexandra. Gości umieszczano najczęściej w pokoju 110, który kiedyś stanowił sypialnię łączącą apartamenty sułtana z apartamentami pierwszej żony.
- pokój nr 71
– pokój w którym zmarł Atatürk. Przylega do jego pracowni. Jest to jeden z najważniejszych pokoi w Dolmabahçe. Na łożu rozłożono jedwabną flagę turecką, która jest prezentem od instytutu zajmującego się badaniem i nauczeniem zaawansowanych form szycia i obrabiania.
- pokój nr 72 – łazienka. Znajduje się naprzeciwko sypialni. Została ona wybudowana za sułtana Mehmeda V w miejsce korytarza. Kalif Abdulmecid wyremontował ją w stylu bauhausu w 1923. Medykamenty, które można zobaczyć w oszklonej szafce należały do Atatürka. Kiedy stan zdrowia Mustafy Kemala pogorszył się tak bardzo, że miał trudności z chodzeniem, wybudowano krótszą drogę do łazienki: wyjście prowadzi do Różowego Holu przez szafę z lustrem.
Wystawy
- Pierwszy salon wystawowy – porcelana, srebrna i złota zastawa, pisania medaliony, zestaw do kawy z drogimi kamieniami.
- Drugi salon wystawowy – kosztowne przedmioty używane przez sułtana i rodzinę. Porcelana, kryształy, złote i srebrne serwisy obiadowe i do kawy/herbaty pochodzące między innymi z Serves, Miśni, Wenecji, porcelana Salvati, z pracowni Yıldız.
Pozostałe budynki wchodzące w skład kompleksu
Szklany Kiosk
Było to tak zwane okno na świat pałacu, przylegał on bowiem do murów ogrodowych i sułtan mógł obserwować to, co działo się poza pałacem. Składa się z dwóch holi i szklarni. Dach części budynku pokryty jest szkłem, a całość wykonano w stylu barokowym. Ozdoby pawilonu różnią się od tych pałacowych: mamy tutaj namalowane na ścianach ptaki, rośliny, lwy, tygrysy. Znajduje się tu porcelanowy kominek z płytami dekorowanymi wizerunkami ptaków, oraz kryształowe pianino Gaveau (francuski producent), oraz fontanna z kryształowymi wykończeniami.
Obecnie, w korytarzu łączącym pawilon z głównym budynkiem, urządza się wystawy.
Muzeum zegarów
Są to trzy połączone ze sobą pomieszczenia, gdzie wystawiono kolekcję zegarów pochodzących z pałacu. Znajduje się tu między innymi ręcznie robiony zegar autorstwa Ahmeda Eflaki Dede z 1861roku, pozłacany, z ottomańskim i łacińskim cyferblatem oraz z pozytywką; zegar Mehmeda Mushina z 1874 roku, również z łacińskim i osmańskim cyferblatem; zegar Mehmeda Şükrü z 1862 roku, a także kolekcja zegarów francuskich i austriackich.
Wieża zegarowa Dolmabahçe
Została zamówiona przez sułtana Abdülhamida II i postawiono ją w latach 1890-1894 w ogrodzie pomiędzy meczetem Bezm-i Alem Valide Sułtan a bramą skarbową (czyli dzisiaj przy wejściu na teren pałacu). Nad drzwiami znajduje się herb Abdülhamida II.
Wieża ma cztery poziomy, ustawione na marmurowej podstawie z fontannami i wybudowano ją w stylu eklektycznym. Nad drzwiami wejściowymi znajduje się barometr. Powyżej, aż do najwyższego poziomu, umieszczono zegary. Trzy z nich, są ustawione inaczej niż ten skierowany na morze. Na górnym poziomi znajduje się balkon. Wieża zwieńczona jest koroną.
12mx12m. Marmurowa podstawa z fontannami. 4 poziomy wieży. Parter – drzwi wejściowe. Nad nimi barometr.
Zegary aż do najwyższego poziomu. 3 z nich – ustawione inaczej niż ten skierowany na morze. Górny poziom balkon. Zakończony koroną.
Skarbiec imperialny i komnaty meblowe
Znajdują się przy obecnym wejściu na teren pałacu przez tzw. Bramę Skarbową. Skarbiec to budynek od strony morza, komnaty meblowe zaś, od strony ulicy. Oba budynki na terenie ogrodów przechodzą w dziedzińce i są mało zdobione w porównaniu do pałacu.
- komnata meblowa – rezydencja organizacji,która przewodziła planom projektowym pałacu, zapewniała materiały do umeblowania i udekorowania pałacu. Obecnie znajdują się tutaj biura.
- skarbiec imperialny – centrum dowodzenia budowy pałacu, następnie znajdował się tu skarbiec aż do 1877 roku, kiedy to sułtan przeniósł skarbiec do Ministerstwa Skarbu Imperialnego. Dziś znajduje się tu Dyrekcja Narodowa Pałaców.
Apartamenty Koronowanego Księcia
Są to budynki przy pałacu od strony Haremu i zdobione podobnie do niego. Były one używane przez książąt następców tronu i to nawet w latach 1877-1909, gdy rodzina wyprowadziła się z Dolmabahçe. Dawały większą wygodę i samodzielność książętom. Powstały jako rezydencja Abdülazia, potem zostały przekazane Abdülmecidowi, który je rozbudował. Mają swoje własne mury, bramy i ogród. Umeblowanie i ozdoby pochodzi z różnych epok: mamy tu między innymi elementy barokowe i empire. Środkowe i dolne piętra zajmowali oficjałowie.
W 1937 Atatürk założył tutaj muzeum malarstwa i rzeźby.
Kuchnie imperialne
Znajdują się przy przystani Beşiktaş. Obecnie mieści się tutaj Centrum Kultury Dolmabahçe. Kiedyś, pole do popisu dla francuskich i włoskich kucharzy…
Pawilony Hareket
Przylegają do pałacu od strony Haremu, za apartamentami koronowanego księcia, oddzielone od reszty pałacu niskim murem. Zbudowano je dla książąt następców tronu: Reşada Efendi i Kemaleddina Efendi, gdy dojrzeli do tego, by mieć własne pokoje. Budynki są wybudowane przez Serkisa Balyana w 1894 roku, na wzór szwajcarskich i francuskich domów drewnianych.
Apartamenty służby, czyli Musahiban
Znajdują się za apartamentami koronowanego księcia, od strony morza i posiadają osobne ogrody. W poczet Musahiban wliczano intelektualistów i artystów, którzy zostali wezwani przez sułtana do konsultacji do spraw innych niż biznesowe czy sprawy kraju. Mieszkali tutaj, tworzyli i pracowali na rzecz sułtana. Ich liczba zmieniała się nieustannie.
Apartamenty Bendegan i Agavat
Znajdują się za komnatami służby i stanowią dwuskrzydłowy budynek z dziedzińcem wewnętrznym. Wybudowano je dla eunuchów pracujących w haremie.
Apartamenty Baltacılar
Przylegają one do Agavat od strony lądu. Mieszkali tutaj ludzie odpowiedzialni za bezpieczeństwo pałacu. Apartamenty składają się z trzyczęściowego budynku w stylu empire. Obecnie znajduje się tutaj Uniwersytet Sztuk Plastycznych Mimara Sinana.
Bramy i mury otaczające pałac Dolmabahçe
- Brama Sultanate (wybudowana w 1854) – otwiera się do ogrodu Bayıldım
- Brama Matki Sułtana (1855)
- Brama Skarbowa (1855-56) – znajduje się pomiędzy budynkami skarbca imperialnego i budynku dbającego i zaopatrującego pałac w meble.
- Dodatkowo, od strony Bosforu umieszczono pięć żelaznych bram w płocie odgradzających nabrzeże od pałacu. I tak mamy między innymi: morską bramę Sultanate, bramę Nabrzeża Wezyra, bramę Yalı.
Ogrody
Ogrody otaczające pałac zaprojektowano w stylu europejskim. Mamy więc tu klomby o geometrycznym kształcie, baseny, fontanny, figury. Roślinność pochodziła z całego świata i miała być tak bardzo pokazowa, jak tylko było to możliwe. Ogrodników sprowadzano z Europy i tak na przykład, za czasów sułtana Abdülmecida pracowali tu pochodzący z Niemiec Fritz Vensel i Koch Münika.
- Ogród Imperialny (Mayben/Selamlık) -znajduje się pomiędzy Bramą Skarbową a wejściem do pałacu. Został zaprojektowany symetrycznie do głównej linii pałacu. Dwie ścieżki prowadzą w kierunku głównego wejścia, w centrum znajduje się główny basen. Pośrodku niego, umieszczono fontannę z figurami łabędzi, którą przeniesiono tutaj z pałacu Yıldız. W ogrodzie posadzono aurakarie, sosny koreańskie, magnolie, palmy, cedry i sosny.
- Ogród Ptaszarnia– po lądowej stronie części reprezentacyjnej pałacu, odgrodzony od Ogrodu Imperialnego i haremowego wysokimi murami. Znajduje się dużo drzew: lipy, kasztany, magnolie. Pośrodku ogrodu umieszczono okrągły basen, typowy dla tureckich ogrodów. Z tego ogrodu można wejść do Szklanego Kiosku, budynki w tym ogrodzie są w stylu art nouveau. Kiedyś hodowano tutaj zwierzęta przywożone w darze dla sułtana, obecnie zamieszkują tutaj pawie, bażanty, kosy i papugi.
- Ogród haremu – również znajduje się od strony lądowej, za ogrodem ptaszarni, odgrodzony murem, ma kształt litery L, klomby tutaj są kształtu geometrycznego, pośrodku ogrodu znajduje się owalny basen. Z tego ogrodu znajduje się wejście do skarbca wewnętrznego, gdzie obecnie mieści się muzeum zegarów.
- Pozostałe ogrody – w części za haremem, w części należącej do księcia korowanego, gdzie umieszczono szklarnie.
Pałac Dolmabahce: ceny biletów w 2023 roku, godziny otwarcia

Pałac jest otwarty od 9 do 16 we wszystkie dni poza poniedziałkiem, oraz w dni świąteczne (tylko pierwszego dnia).
Adres: Vişnezade Mh., 34357 Beşiktaş/İstanbul.
Telefon: +90 212 236 35 77
Ceny biletów w 2023 roku dla obcokrajowców:
Bilet wejściowy do Haremu, Selamlık oraz do muzeum obrazów wynosi 650 TL.
Wejście tylko w grupach – można wybrać tureckiego lub anglojęzycznego przewodnika. Na terenie pałacu obowiązuje zakaz fotografowania 🙁 Z mojego doświadczenia: trzeba poczytać przed zwiedzaniem co się będzie oglądało, bo zwiedzanie odbywa się w tempie błyskawicznym.
Dziennie może wejść do pałacu trzy tysiące osób, więc lepiej pojawić się wcześniej.
Tutaj znajduje się strona główna pałacu Dolmabahce.
Jeżeli chcecie pozwiedzać pałac ze strony internetowej to proszę bardzo. Opis: bahce – ogród, zemin kat – parter, birinci kat – pierwsze piętro.
źródło: Dolmabahce Palace, Istanbul 2012.