Sztuka turecka w Polsce jest mało znana. Jeśli już, to kojarzy nam się z Ebru, meczetami, pięknymi dywanami, ceramiką malowaną w tulipany, zabytkami Konstantynopola i ostatnio doszedł do tego grona zdobywca Nagrody Nobla Orhan Pamuk. Niezbyt wiele, prawda?
Dziś chciałabym napisać o Mihri Müşfik Hanım. Tureckiej malarce. Pierwszej kobiecie w Turcji, która pracowała jako artystka malarka. Jej dzieła to głównie portrety znanych osób – sportretowała między innymi Mustafa Kemala Atatürka i papieża Benedykta XV.
Spis treści:
Dzieciństwo Mihri Müşfik Hanım:
Ta turecka malarka urodziła się w Imperium Osmańskim, w 1886 roku w Stambule, w dzielnicy Kadıköy, w pięknej willi nad Bosforem. Jej ojcem był znanym nauczycielem, ministrem prawa i medycyny – Ahmet Rasim Pasza, matka zaś pochodziła z rodziny imigrantów z Kaukazu. Mihri Müşfik Hanım została wykształcona w modelu europejskim, pobierała lekcje muzyki, literatury i malarstwa. Jednym z jej nauczycieli malarstwa był pałacowy artysta sułtana Abdülhamida II, malarz włoskiego pochodzenia, Fausto Zonaro.
Ucieczka z domu:
W 1903 roku, w wieku siedemnastu lat, uciekła do Rzymu, aby móc dalej rozwijać swoją pasję malarską (rodzina nie zgadzała się na samotny wyjazd dziewczyny i na dalszą naukę). Z Rzymu, z fałszywym paszportem udała się do Paryża, stolicy ówczesnego świata artystycznego. Zamieszkała przy Bulwarze Montparnasse, w domu z numerem 52, który służył jej odtąd za mieszkanie i za pracownię. W Paryżu kontynuowała naukę malarstwa, zarabiając na swoje utrzymanie malarstwem i rzeźbą. Nie było to jednak wystarczające by pokryć jej rachunki, zdecydowała się wówczas na wynajem pokoju studentowi Sorbony i swojemu przyszłemu mężowi – Müşfik Selami Beyowi. Wkrótce poślubiła go i przybrała jednocześnie swoje artystyczne imię – Mihri Müşfik Hanım.
Powrót do Turcji:
Z powodu długów, zdecydowała się wrócić do Turcji, gdzie pracowała jako nauczycielka malarstwa, a w 1914 roku zaproponowano jej pracę w Szkole Sztuk Pięknych – Sanayi Nefise, gdzie otwarto właśnie wydział dla dziewcząt – İnas Sanayi Nefise. Pracowała tam początkowo jako nauczycielka malarstwa, a następnie została dyrektorką. Była to najlepsza szkoła artystyczna, do jakiej mogły uczęszczać w owym czasie dziewczęta z dobrych domów. Starała się, aby jej uczennice zdobyły europejskie wykształcenie, uczyła je malować w plenerze, z powodu niemożności znalezienie męskich modeli organizowała lekcje malarstwa w muzeach sztuki greckiej i rzymskiej. Jej studentkami były takie artystki malarki jak Nazlı Ecevit, Aliye Berger czy Fahrelnisa Zeid, natomiast wśród przyjaciół Mihri Müşfik Hanım znajdowali się malarze İbrahim Calli, Hikmet Onat, Namik Ismail, poeta Tevfik Fikret.
Ponowny wyjazd do Włoch tureckiej malarki:
W 1919 roku ponownie wyjechała do Włoch. Tym razem, powodem były bliskie kontakty z młodoturecką organizacją İTC, których członków w końcowych latach wojny zaczęto prześladować i więzić. Również Mihri Hanim została tymczasowo aresztowana. Uciekła na krótko do Włoch. Po powrocie, ponownie uczyła w İnas Sanayi Nefise i namalowała w 1922 roku portret Atatürka. Jest to jego pierwszy portret stworzony za czasów Republiki. W tym też czasie rozpadło się jej małżeństwo i doszło do rozwodu.
W 1922 roku wróciła do Włoch, gdzie jednym z jej przyjaciół został pisarz Gabriele d’Annunzio. Zajmowała się restauracją fresków w kościołach, ale utrzymywała się z malarstwa, wybierając do portretowania znane osobistości. W tym też czasie namalowała portret papieża Benedykta XV. Jest to pierwszy portret papieża stworzony przez muzułmankę.
Z Rzymu przeprowadziła się ponownie do Paryża, gdzie mieszkała jej siostra z rodziną. Po ich śmierci nie chciała dłużej pozostawać we Francji, która również nie była zbyt przychylna Turcji w owym czasie. Zdecydowała się wyjechać do Stanów Zjednoczonych i tam rozpocząć nowe życie. W Stanach dawała prywatne lekcje malarstwa w bogatych domach Nowego Jorku, Waszyngtonu i Chicago, malowała portrety na zamówienie, wykładała na uniwersytetach.
Zmarła w ubóstwie w 1954 roku w Nowym Jorku i pochowano ją w bezimiennym grobie.
źródło: Mihri (Müşfik – Rasim) Hanım
