Czy wiecie, że pierwsza szczepionka przeciwko ospie w Europie, powstała właśnie w Turcji?
Szczepionkę przeciwko ospie, znano już w starożytnych Chinach, skąd wiedza o niej przeszła do Indii, następnie do świata arabskiego, a stamtąd do Turcji. Śmiertelność w tej chorobie wynosiła czterdzieści procent. Dzięki szczepieniom – a właściwie wariolacji czyli umyślnemu zakażaniu słabszą odmianą ospy osób zdrowych – procent zgonów udało się obniżyć do dwunastu.
Spis treści:
Młodość Mary Wortley Montagu
Mary Wortley Montagu, a właściwie Mary Pierrepont, urodziła się w 1689 roku w Thoresby Hall w Anglii. Jej ojcem był lord Kingston, a matką Mary Fielding (krewna pisarza Henry’ego Fieldinga). Miała duszę niepokorną od najmłodszych lat, lubiła czytać, sama, przed ukończeniem ósmego roku życia, nauczyła się w domowej bibliotece łaciny, języka znanego w tamtym czasie tylko mężczyznom, stworzyła również parę tomików wierszy, powieść, oraz pamflety. Znana była ze swojego ciętego języka.
Mając dwadzieścia trzy lata, aby uniknąć ślubu z narzuconym jej przez rodziców kandydatem na małżonka, zdecydowała się uciec z długoletnim przyjacielem, a następnie kochankiem – hrabią Edwardem Wortley Montagu. Ślub nastąpił w 1712 roku. Mary zaszyła się na wsi, podczas gdy mąż zabrał się za robienie kariery w Londynie.
Wolę wolność od łańcuchów z diamentów
Edward Wortley Montagu był dyplomatem, prawnikiem, a co najważniejsze dla naszej historii – członkiem partii Wigów – dzięki której, w 1716 roku został wysłany na stanowisko ambasadora w Stambule, gdzie uczestniczył w rozmowach pokojowych między Imperium Osmańskim a Austrią.
Okres stambulski
Mary wyjechała do Stambułu wraz ze swoim mężem. Do znajomych i krewnych w Anglii wysłała pięćdziesiąt dwa listy, w których opisuje życie w Oriencie, a zwłaszcza świat kobiet wskazując, jak bardzo wcześniejsi podróżnicymylą się co do traktowania kobiet w świecie muzułmańskim. Listy opisują ze szczegółami ubiory, zwyczaje, tradycje, ograniczenia i wolności przynależne tureckim kobietom. Niektóre z listów opisują również sposób szczepienia przeciwko ospie: nacinanie skóry na ramieniu i wcieraniu w ranę ropę pobraną z pęcherzyków od osoby chorej. „Listy z Turcji” uważa się za najciekawsze, jakie kiedykolwiek wyszły spod pióra kobiety-podróżnika.
Tuż przed przyjazdem do Stambułu, w 1715 roku, Mary zaraziła się ospą. Wyzdrowiała, ale po jej sławnej urodzie nie pozostał żaden ślad. Twarz oszpeciły brzydkie krosty, choroba pozbawiła ją również rzęs. Ślady po ospie zobaczył lekarz turecki, który zaczął ją namawiać, by zaszczepiła przeciwko ospie swoje najmłodsze dziecko. Mary, której młodszy brat zmarł na ospę, zainteresowała się przedstawioną jej metodą i zaszczepiła w 1718 roku swojego pięcioletniego syna Edwarda. Zabiegu dokonano pod nadzorem angielskiego chirurga przebywającego wówczas w Stambule – Charlesa Maitlanda – a sam zabieg wykonała Greczynka ze stambulskiej dzielnicy Pera. Zabieg wykonano w tajemnicy, a sam mąż Mary dowiedział się o nim parę tygodniu później, gdy wiadomo już było, że szczepionka przeciwko ospie przyjęła się.
Pierwsza szczepionka przeciwko ospie
Gdy Mary Wortley Montagu wróciła do Anglii w 1718 roku, zaczęła propagować poznaną w Turcji wariolację, nie spotkała się jednak z dużym odzewem. Ludzie obawiali się ospy i uważali wariolację za wymysł ciemnego ludu Orientu, na dodatek propagowany w Anglii przez kobietę. Mary zażądała, by Charles Maitland zaszczepił również jej czteroletnią córkę Mary. Maitland zgodził się wykonać ponownie zabieg, w obecności członków Królewskiego Towarzystwa Lekarskiego, tzw. Royal Society. Było to pierwsze szczepienie przeciwko ospie w Anglii. Jedne z członków stowarzyszenia uczestniczący w zabiegu, James Keith, pod wrażeniem sukcesu, zdecydował się na zaszczepienie swojego syna. Jego pozostałe dzieci zmarły na ospę wczesniej.
W 1721 roku w Londynie wybuchła epidemia ospy. Jej przyjaciółka, księżna Walii – Caroline – zainteresowała się bliżej propagowanymi przez Mary metodami zapobiegania ospie. Lekarze obawiali się jednak wykonać szczepień, więc przeprowadzono eksperyment na więźniach i sierotach z domu dziecka. Eksperyment zakończył się sukcesem i dwie córki księżnej zaszczepiono. Ogłoszono również wszem i wobec, że szczepienie nie stanowi zagrożenia. Do 1723 roku szczepienia przeciwko ospie stały się bardzo popularne w Anglii.
W 1754 roku uznano oficjalnie wkład Mary w propagowaniu szczepień przeciwko ospie.
Mary Wortley Montagu zmarła w 1762 roku. Jej ostatnimi słowami było:
To wszystko było bardzo interesujące.
